انواع مته و نکات مهمی درباره ی انتخاب آن

تعریف مته
برای مته تعریف‌های مختلفی وجود دارد. در فرهنگ لغت برای تعریف مته آمده است که: “هر ابزاری که نجاران به وسیله‌ی آن چوب یا چیزهای دیگر را سوراخ کنند”. در واقع در اصطلاح عامیانه مته به وسیله‌ای گفته می‌شود که با کمک آن بتوان بر روی چیزی شیاری ایجاد کرد.
ابتدایی‌ترین مته‌ها هنگامی به وجود آمد که انسان‌های آغازین با کمک سنگ‌هایی نوک تیز چیزها را سوراخ می‌کردند. بعدها با کمک سنگ آهن، اشکال مختلف و کوچک‌تر و باریک‌تری ساخته شد که “مته” نام گرفت و با کمک وسیله‌ای به نام دریل به آن تکامل بخشیدند. در واقع وجود دریل لازم و حیاتی است، آن هم جهت اینکه بتواند مته‌ای که در داخل آن قرار گرفته و محکم شده است را بچرخاند و اشیاء را سوراخ کند.
اولین دریل‌ها دستی بودند. یعنی با کمک نیروی دست و توان بدنی انسان چرخانده می‌شدند و به حرکت درمی‌آمدند. بعدها با پیشرفت تکنولوژی دریل‌ها از دستی به الکتریکی و شارژی تغییر یافت؛ یعنی از آن به بعد نیرو محرکۀ دریل، برق بود.

قسمت‌های تشکیل‌دهندۀ مته

به طور کلی مته دارای ۴ قسمت اصلی و عمده است. اما ما در اینجا بخش‌های فرعی مته را نیز به شما معرفی خواهیم کرد؛

قسمت‌های اصلی مته

1. نوک مته یا قسمت مخروطی شکل آن
2. خار مته یا بخش انتهایی مته که ممکن است دارای چهار شیار یا پنج شیار باشد و در داخل دریل فیکس و محکم می‌گردد.
3. لبۀ برش‌ دهنده همان قسمتی است که سوراخ را بر روی آجر، سنگ و.. ایجاد می‌کند.
4. شیار نیز همان کانال میانی مته است که به شکل مارپیچ است.

قسمت‌های فرعی مته

بدنه یا اسکلت: دو طرف آن را شیارها احاطه کرده است. قطر بدنه هر اندازه باشد، شیار یا سوراخ ایجاد شده نیز همان اندازه است.

دنبالۀ مته یا شنک: آخرین قسمت مته که به دریل وصل است و به دو شکل استوانه‌ای و مخروط است.

زبانۀ مته: قسمتی از دنباله که در داخل اسپیندل دستگاه قرار می‌گیرد.

فاز مته: برجستگی نازک انتهای قسمت مارپیچی مته و باعث اصطکاک بدنه مته است.

شیار مته: مهم‌ترین قسمت است که وظیفه بیرون انداختن براده‌ها را برعهده دارد.

نوک مته: قسمت مخروطی شکل انتهای مته است.

جان مته: فاصله خالی که در میان دو شیار اطراف مته وجود دارد.

گردن مته: محل اتصال دنباله و بدنۀ مته است که برخی از مته‌ها این قسمت را ندارند.

مواد تشکیل‌دهنده یا سازندۀ مته
مته‌ها به نسبت کاری که قرار است انجام بدهند از مواد مختلفی تشکیل می‌شوند که در حالت کلی به چهار نوع مواد تقسیم می‌شوند:

1. یا از فولاد معمولی با کربن کم ساخته شده‌اند که تنها مناسب سوراخ روی چوب هستند.
2. یا از فولادِ دارای کربن زیاد ساخته شده‌اند که مناسب چوب و فلزات نازک هستند.
3. یا از فولاد با سرعت بالا ساخته شده‌اند که مناسب چوب سخت و فلزات تا حدودی سخت‌اند و در مقابل دما، مقاومت بالایی دارند.
4. یا از فولاد آلیاژی یا کبالت ساخته شده‌اند که نسبت به گرما بی‌تفاوت است و فولاد را هم سوراخ می‌کند.

انواع مته
مته‌ها انواع مختلفی دارند که در بخش‌های صنعتی متفاوتی مورد استفاده قرار می‎گیرند. این بخش‌ها به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
الف) مناسب برای سوراخ کردن آهن و فلزات:
 مته ته گرد: استفاده فراوان داشته و دارای قابلیت استفاده عمومی است. سایز آن از ۱ تا ۲۰ میلی متر است.
 مته ته کونیک: دارای انتهای مخروطی و در کلاهک‌های مخصوص واقع می‌شوند. از آن در فشارهای بسیار بالا و در سایز بیش از ۲۰ میل استفاده می‌شود.
 مته کاجی : به شکل مخروط و چین چین است، جهت سوراخ کردن ورقات فلزی استفاده می‌شود مناسب ورقات بسیار نازک نیست و ممکن است ورق را به کل نابود کند.
 مته مخروطی: یا مته پخ زن جهت درست کردن یک مخروط برای نصب سرپیچ است در زوایای ۶۰، ۹۰ و ۱۲۰ موجود است.
 مته الماسه: نوک و یا کل آن دارای الماسی صنعتی برای سوراخ سخت یا بیش از ۴۰ راکول است که در هنگام استفاده، دریل را در حالت چکشی قرار می‌دهند.
 مته کبالت : قابلیت تحمل سرعت،فشار و دمای بیشتر و بالاتری را در حین کار دارد.
 مته کونیک :برای سوراخ کاری بر روی انواع فلزات، مخصوصا فلزات سخت از جنس فولادهای آلیاژی مناسب می باشد؛ این نوع مته قابلیت نصب بر روی انواع دریل ها ی ستونی،دستگاه تراش و رادیال را دارد،در دستگاه تراش جهت ایجاد سوراخ بزرگ‌تر به کار برده می‌شود.
 مته آلومینیوم: تقریباً شبیه مته کاجی اما بدون چین و دارای شیارهایی با عمق زیاد است.
 مته مرغک: به شکل استوانه است که دو سر آن جهت سوراخ و براده‌برداری در زاویه ۶۰ درجه قابل استفاده است، در امور آهنگری کاربرد بسیاری دارد.
 مته کوتاه آهن: ارتفاع کمی دارد و در سوراخ‌کاری های ظریف و حساس به کار می‌رود ، همچنین مقاومت بالایی دارد.
 مته بلند آهن :ارتفاع بیشتری نسبت به مته کوتاه دارد، برای سوراخ کاری های با عمق بیشتر به کار می‌رود؛ در حین کار باید بسیار مراقب باشید زیرا بسیار حساس است و زود می‌شکند.

ب) مناسب برای سوراخ کردن مصالح ساختمانی
 مته نمونه برداری: مناسب برداشتن نمونه بتن و مصالح در ساختمان‌ها و برای انجام تست مقاومت مصالح است، در داخل آن سوراخی وجود دارد که هنگام ورود مته، نمونه در سوراخ قرار می‌گیرد.
 مته دیوار: دارای الماس فلزی در نوک آن و مناسب برای سوراخ کردن دیوارهای سخت است و نباید در حالت چکشی قرار گیرد، زیرا موجب شکسته شدن الماس نوک آن می‌شود.
 مته گرانیت: مناسب برای سوراخ سنگ‌های سخت است؛ یک الماس نوک تیز در سر آن وجود دارد که به آسانی گرانیت را سوراخ می‌کند، باید به این نکته نیز توجه داشته باشید که بهتر است دریل بر روی حالت چکشی نباشد زیرا ممکن است در اثر ضربه ناگهانی الماس بشکند.
 مته چهار شیار:در واقع همان مته سوراخ کردن دیوار است که قسمت انتهایی آن چهار شیار دارد و به خوبی در داخل دریل قفل می‌شود.
 مته پنج شیار: این مته نیز درست مانند مته بالایی مخصوص سوراخ دیوار است، با این تفاوت که پنج شیار در انتهای خود دارد.

ج) مناسب برای سوراخ کردن صنایعی چوبی
 مته گازور: این نوع مته برای ایجاد یک سوراخ انتها بسته در سطح چوب مناسب است، این مته محل قرارگیری لولاهای در را ایجاد می‌کند.
 مته برگی: جهت سوراخ کاری چوب و شباهت بسیاری به برگ درخت دارد.
 مته شیارباز: جهت سوراخ کردن چوب و البته فلزات بسیار نرم است. شیارهای موجود روی آن بازتر است. آن هم برای اینکه براده‌های چوب یا فلز به راحتی از دورن آن‌ها خارج شوند و اگر اینگونه نبود باعث پر شدن سریع شیار و قفل ناگهانی مته می شد.
 مته گردبر MDF: دارای ظاهری گرد و توخالی با لبۀ دندانه‌ای است که برش‌های گرد ایجاد می‌کند، مثلاً سوراخ‌های سقف برای ایجاد جای چراغ هالوژن.
 مته خزینه: در کابینت‌سازی کاربرد دارد و برای جای پیچ، بر روی سطح چوب سوراخ ایجاد می‌کند از این مته برای زیبایی بیشتر کار استفاده می شود.

نکاتی جهت انتخاب یک مته باکیفیت و مناسب
• در هنگام خرید به خوبی دقت داشته باشید که رنگ مته نشان دهندۀ کیفیت آن نیست؛ زیرا که بسیاری از مته‌ها پس از تولید در کارخانه رنگ می‌شوند و نباید رنگ مته شما را دچار اشتباه کند.
• جنس مته بهترین راهنما برای انتخاب مته است که در بالا از بهترین جنس مته نام برده‌ایم.
• به خوبی به نوک مته و چیزی که قرار است با آن سوراخ کنید توجه داشته باشید. مثلاً برای سوراخ کردن شیشه باید مته مخصوص آن را تهیه کرد.
• به زاویه مته توجه داشته باشید. مته‌هایی با زاویۀ مسطح یا نرم برای حفاری‌های سخت مناسب‌اند و مته‌هایی با زاویۀ تند برای مواد نرم به کار برده می‌شوند.
• همیشه به اندازه و ارتفاع مته در حفاری‌هایتان توجه داشته باشید.

بهترین راه برای تمیز نگه داشتن و مراقبت از مته:

1. می‌توانید با کمک فرچه سیمی که دندانه‌های آن از جنس فلز است، مته را خوب پاک کرده و سپس آن را روغن کاری کرده و پس از مدتی با یک دستمال به خوبی پاکسازی کنید.
2. اگر به طور مداوم از مته استفاده می‌کنید، هرچند مدت یکبار به خوبی آن را تیز کنید.
3. مته‌های را در کیف‌های مخصوص خود نگهدای کنید. این کار از شکستن و گم شدن مته‌هایتان جلوگیری می‌کند.
4. به مته استراحت دهید و بگذارید خنک شود. بیش از اندازه از آن کار نکشید و مراقبت باشید بیش از حد داغ نشود.
5. مته‌هایتان را در جای خشک و خنک نگهداری کرده و در جاهای نمور قرار ندهید.

بهترین برندهای مته
از برندهای مرغوب مته موجود در بازار می توان به دیوالت، بوش، آزارا،اینکو، متابو، ماکیتا، رونیکس، ونوس و… اشاره کرد.

جهت راهنمایی، مشاوره و یا خرید بهترین و باکیفیت‌ترین انواع مته می‌توانید به وبسایت استاد ابزار مراجعه فرمایید. مشاوران ما در هر ساعتی از شبانه روز در خدمت شما عزیزان خواهند بود.
آدرس اینترنتی ما: http://www.ostadabzar.com